Trước hết chúng tôi nhất trí cao với Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh Hải Dương đã lựa chọn nội dung: “Kinh nghiệm đảm bảo hiệu quả hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh và các kiến nghị sửa đổi luật Tổ chức chính quyền địa phương” làm chủ đề cho Hội nghị Thường trực Hội đồng nhân dân các tỉnh, thành phố Đồng bằng sông Hồng và Duyên hải Bắc bộ lần này. Đây là nội dung rất quan trọng nhằm góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của Hội đồng nhân dân tỉnh.

Được sự phân công của Ban Tổ chức Hội nghị, đại diên Ban Hội đồng nhân dân tỉnh Thái Bình xin được trao đổi một số ý kiến xung quanh vấn đề về “Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh; những kiến nghị, đề xuất sửa đổi Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015”

Trước tiên, chúng tôi xin được trao đổi về giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh:

Tiếp tục thực hiện việc đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Hội đồng nhân dân tỉnh, từ đầu nhiệm kỳ 2016 - 2021 đến nay, các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh Thái Bình đã tích cực đổi mới trong các hoạt động thẩm tra, giám sát. Thông qua hoạt động thẩm tra, giám sát, các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh đã có những kiến nghị, đề xuất xác đáng nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong công tác quản lý, điều hành thực hiện nhiệm vụ của các địa phương, đơn vị, góp phần tích cực vào việc thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng của tỉnh.

Hàng năm, căn cứ vào chương trình hoạt động của Hội đồng nhân dân tỉnh, các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh xây dựng chương trình công tác từng tháng, từng quý của Ban để tổ chức thực hiện, trong đó tập trung vào 3 hoạt động giám sát chủ yếu là giám sát thường xuyên, giám sát chuyên đề và giám sát (thẩm tra) trước các kỳ họp Hội đồng nhân dân tỉnh.

Ngay từ đầu nhiệm kỳ các Ban đã xây dựng Quy chế hoạt động, phân công cụ thể từng thành viên phụ trách theo lĩnh vực hoạt động phù hợp để giúp cho Ban trong quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ. Tích cực đổi mới phương thức hoạt động của các Ban nhất là trong hoạt động thẩm tra, giám sát. Thường trực điều hòa, phối hợp các cuộc giám sát, tham gia giám sát cùng các Ban; phân công nhiệm vụ cho các Ban thẩm tra theo nội dung, lĩnh vực của từng Ban đảm bảo phù hợp, khoa học.

Hằng năm, mỗi Ban Hội đồng nhân dân tỉnh Thái Bình tổ chức từ 3 đến 4 cuộc giám sát. Hoạt động giám sát của các Ban đã thực hiện theo đúng nội dung, thẩm quyền, trình tự thủ tục theo luật định. Chú trọng đi sâu vào những vấn đề bức xúc, nổi cộm mà đông đảo cử tri và nhân dân quan tâm. Chủ động lựa chọn những nội dung cụ thể để giám sát, từ đó có những kiến nghị, yêu cầu khắc phục.

Việc triển xây dựng và triển khai thực hiện kế hoạch giám sát luôn đảm bảo đúng theo quy định của pháp luật từ khâu xây dựng kế hoạch, gửi nội dung yêu cầu giám sát, ban hành quyết định thành lập đoàn giám sát, tiến hành hoạt động giám sát đến thông báo kết quả giám sát. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, ngoài việc tổ chức giám sát thường xuyên, các Ban của Hội đồng nhân dân tỉnh đã tổ chức nhiều đợt giám sát chuyên đề trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh; tình hình thực thi pháp luật của các cơ quan tư pháp như: giám sát việc giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri; việc tổ chức thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh về cơ chế, chính sách hỗ trợ thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt; tình hình nợ đọng xây dựng cơ bản thuộc ngân sách cấp huyện, cấp xã; tình hình thực hiện và kết quả giải ngân Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới; việc giải quyết đơn thư khiếu nại tố cáo của công dân và việc thực hiện quy định Luật xử lý vi phạm hành chính; việc thực hiện quy định của Luật xử lý vi phạm hành chính đối với việc áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn, đưa các đối tượng vào cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng, cơ sở cai nghiện bắt buộc trên địa bàn tỉnh; việc chấp hành pháp luật trong lĩnh vực tiếp công dân, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo; việc ban hành nghị quyết và hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp huyện, cấp xã; công tác điều tra, truy tố, xét xử án hình sự của các cơ quan tiến hành tố tụng; Hoạt động bổ trợ tư pháp; đào tạo nghề cho lao động nông thôn; kết quả xây dựng trường học đạt chuẩn quốc gia trên; việc quản lý tổ chức lễ hội và công tác tu bổ, tôn tạo, phát huy giá trị các di tích cấp tỉnh, cấp quốc gia,…

Trong hoạt động giám sát, các Ban của Hội đồng nhân dân tỉnh luôn phối hợp chặt chẽ với Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam tỉnh,         Ủy ban kiểm tra Tỉnh ủy, Ban Nội chính Tỉnh ủy; lãnh đạo các cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân tỉnh, Thường trực Hội đồng nhân dân các huyện, thành phố và đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh ứng cử tại địa phương khi đoàn về giám sát.

Qua hoạt động giám sát, các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh đã kiến nghị đến các cơ quan chịu sự giám sát (trung bình mỗi đợt giám sát có từ 5 - 7 kiến nghị). Hầu hết các kiến nghị của đoàn giám sát được các cơ quan chịu sự giám sát quan tâm thực hiện. Sau giám sát, các Ban của Hội đồng nhân dân tỉnh thường xuyên theo dõi, đôn đốc các cơ quan chịu sự giám sát thực hiện các kiến nghị sau giám sát, do đó, việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát đã được các cơ quan chịu sự giám sát quan tâm thực hiện đúng quy định. Đối với những vấn đề qua giám sát chưa giải quyết được, hoặc sau giám sát cơ quan chịu sự giám sát chưa nghiêm túc thực hiện thì sẽ xem xét đề nghị chất vấn hoặc tiến hành tái giám sát.

Công tác thẩm tra các báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết được các Ban chủ động ngay từ khi được Ủy ban nhân dân tỉnh mời tham dự Hội nghị thảo luận, thống nhất các nội dung trình bày tại kỳ họp Hội đồng nhân dân tỉnh. Do đó, báo cáo thẩm tra của các Ban nhìn chung đều đảm bảo đúng thời gian quy định, có chất lượng, tính phản biện cao, cung cấp nhiều thông tin quan trọng, góp phần giúp cho đại biểu có cơ sở để thảo luận, quyết định tại kỳ họp.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động của các Ban      Hội đồng nhân dân tỉnh Thái Bình thời gian qua vẫn còn những khó khăn, hạn chế nhất định:

Với cơ cấu tổ chức và thành phần như hiện tại, Trưởng Ban, Phó Ban chuyên trách đã tạo điều kiện thuận lợi cho các ban hoạt động. Nhưng bên cạnh thuận lợi cũng gặp không ít khó khăn, mỗi thành viên của Ban chỉ có năng lực chuyên môn trong lĩnh vực chuyên ngành nhất định. Trong khi đó, chức năng, nhiệm vụ của Ban, lĩnh vực hoạt động khá rộng, nên việc triển khai hoạt động trên các lĩnh vực theo chức năng, nhiệm vụ của Ban có lúc còn hạn chế. Các Ban chưa thể hiện được sự chuyên môn hóa cao trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Nhiều thành viên của Ban do giữ các chức vụ chủ chốt ở các sở, ban, ngành, đơn vị, địa phương nên việc dành thời gian tham gia các hoạt động của Ban gặp nhiều khó khăn.

Số lượng chuyên viên được phân công giúp việc cho các Ban còn ít.           Mỗi Ban mới chỉ đáp ứng được 01 (KT-NS 2) chuyên viên giúp việc, trong khi lĩnh vực hoạt động của Ban khá rộng cũng là một khó khăn cho hoạt động của các Ban.

Trong hoạt động giám sát còn những hạn chế nhất định. Các cuộc giám sát chuyên đề còn ít, thời gian dành cho các cuộc giám sát chưa nhiều, do vậy các kiến nghị sau giám sát có nội dung, chuyên đề chưa đánh giá được đúng mức những vấn đề cần quan tâm.

Vẫn còn tư tưởng nể nang, ngại va chạm, chưa tích cực trong hoạt động giám sát tại các cơ quan, đơn vị, ảnh hưởng đến chất lượng giám sát của Ban.

Việc đôn đốc các cơ quan, đơn vị thực hiện kiến nghị sau giám sát còn chưa kiên quyết, có kiến nghị còn chung chung, chưa rõ ràng nên chưa được các cơ quan, đơn vị quan tâm thực hiện.

Trong hoạt động thẩm tra: Một số báo cáo thẩm tra chưa thể hiện rõ quan điểm nhất là khi các căn cứ, báo cáo, tờ trình của Ủy ban nhân dân tỉnh chưa thật sự thuyết phục. Chất lượng một số báo cáo thẩm tra còn hạn chế, còn xuôi chiều, tính phản biện chưa cao. Có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân do công tác chuẩn bị của các cơ quan hữu quan thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh chưa kịp thời và thường không đáp ứng được thời gian gửi báo cáo theo quy định nên các thành viên Ban chưa có nhiều thời gian nghiên cứu, phân tích sâu, phát hiện các vấn đề làm ảnh hưởng đến chất lượng thẩm tra của các Ban.

Trên cơ sở nội dung trên, chúng tôi xin đề xuất về một số giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của các Ban Hội đồng nhân dân câp tỉnh thời gian tới:

 - Đối với hoạt động thẩm tra: Các Ban phải chủ động hơn nữa trong việc tham gia, phối hợp từ khâu lập đề án, báo cáo, tờ trình và dự thảo nghị quyết của các cơ quan chuyên môn Ủy ban nhân dân tỉnh, để được cung cấp thông tin, nắm bắt được những nội dung còn nhiều ý kiến khác nhau để đưa ra xem xét trong quá trình thẩm tra. Các ban được mời tham dự các Hội nghị của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh khi thảo luận, thông qua các nội dung trình tại kỳ họp Hội đồng nhân dân để kịp thời nắm bắt thông tin, thống nhất quan điểm chỉ đạo, góp phần định hướng trong các hoạt động thẩm tra của các Ban vể các nội dung có liên quan.

- Đối với hoạt động giám sát: Thường trực Hội đồng nhân dân cần tăng cường công tác điều hòa, phối hợp hoạt động của các Ban đảm bảo khoa học, hiệu quả. Khi cần thiết, Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh có thể xem xét kết quả giám sát của các Ban và báo cáo Hội đồng nhân dân tỉnh tại kỳ họp gần nhất theo quy định của Luật tổ chức chính quyền địa phương. Với chuyên đề có tính chất chuyên sâu, có thể mời chuyên gia có trình độ chuyên môn cao về lĩnh vực đó cùng tham gia giúp các Ban hiểu sâu sắc vấn đề cần quan tâm, nâng cao chất lượng giám sát.

Nên chọn một vài vụ việc cụ thể để giám sát từ đó có những kiến nghị, yêu cầu khắc phục sửa chữa, như vậy mới nâng cao vị thế của Hội đồng nhân dân.

Cần bố trí, sắp xếp đội ngũ chuyên viên giúp việc vừa đảm bảo cả về chất lượng và số lượng. Cần bố trí mỗi Ban ít nhất 02 chuyên viên giúp việc.         Quan tâm, tạo điều kiện đội ngũ chuyên viên được tiếp cận, nghiên cứu nhiều lĩnh vực khác nhau đảm bảo vừa toàn diện vừa chuyên sâu để chủ động hoàn thành mọi công việc được phân công.

Về đề xuất, kiến nghị:

Để thực hiện các giải pháp trên ngoài trách nhiệm của cấp ủy, của Thường trực Hội đồng nhân dân và các cơ quan liên quan ở địa phương, Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh Thái Bình có một số kiến nghị sau:

Đề nghị Quốc hội, sớm ban hành Quy chế hoạt động của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân như khóa trước. (Văn bản này Ủy ban thường vụ Quốc hội đã nhiều lần hội thảo và lấy ý kiến của các tỉnh nhưng đến nay vẫn chưa thấy ban hành). Quy định rõ hơn chế tài trách nhiệm của các cơ quan chịu sự giám sát.

Nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Luật thi đua khen thưởng về thẩm quyền và hình thức khen thưởng đối với các đại biểu Hội đồng nhân dân có thành tích trong công tác dân cử.

Đề nghị Chính phủ chỉ đạo bộ, ngành liên quan tăng cường công tác hướng dẫn, tập huấn chuyên môn nghiệp vụ cho đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh, Thường trực, các ban Hội đồng nhân dân tỉnh.

Thực hiện Nghị quyết 580/2018/UBTVQH14 của Ủy ban thường vụ Quốc hội, Thái Bình là một trong mười tỉnh thực hiện việc hợp nhất ba Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội, Văn phòng Hội đồng nhân dân tỉnh, Văn phòng Ủy ban nhân dân tỉnh thành Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân tỉnh từ ngày 01 tháng 01 năm 2019. Đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ chỉ đạo bộ, ngành có hướng dẫn cụ thể về hoạt động của Cơ quan Văn phòng sau khi sát nhập để tạo điều kiện thuận lợi cho Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoạt động hiệu quả, đáp ứng tốt nhiệm vụ chính trị được phân công.

Về những kiến nghị, đề xuất sửa đổi Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015. Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh Thái Bính có một số ý kiến sau:

- Đề nghị chỉ rõ các khó khăn, vướng mắc trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng nhân dân các cấp và nhận định đánh giá trên bình diện chung của cả nước, không nên trích dẫn những nhận định của một vài tỉnh.

-  Đề nghị bổ sung nội dung đánh giá hiệu quả chấp hành của Ủy ban nhân dân các cấp với vai trò là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân cùng cấp đối với các nghị quyết của Hội đồng nhân dân, qua đó, có quy định cụ thể về trách nhiệm triển khai thực hiện, báo cáo kết quả thực hiện của Ủy ban nhân dân đối với các nghị quyết của Hội đồng nhân dân.

- Đề nghị ngoài việc bổ sung quy định Hội đồng nhân dân ủy quyền Thường trực Hội đồng nhân dân cùng cấp giải quyết một số vấn đề phát sinh cần quy định rõ về những nội dung được ủy quyền và trình tự giải quyết những công việc được ủy quyền (trường hợp Luật không quy định thì cần có hướng dẫn cụ thể của Ủy ban Thường vụ Quốc hội).

-  Việc quy định 02 Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân cấp tỉnh theo Luật   Tổ chức chính quyền địa phương hiện nay là sự kế thừa từ quy định trước đó của Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân năm 2003 (chức danh     Ủy viên Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh nâng lên thành Phó Chủ tịch        Hội đồng nhân dân tỉnh), không phải là chức danh tăng thêm hoàn toàn mới.            Do đó việc nhận định bố trí mỗi tỉnh 02 chức danh Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh dẫn đến tăng số lượng Phó Chủ tịch, tăng biên chế là chưa chuẩn xác. Đối với nội dung này, đề xuất phương án về số lượng Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh theo hướng đối với tỉnh loại 1 vẫn giữ nguyên 02 Phó Chủ tịch; đối với tỉnh loại 2, 3 thì có 01 Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân cấp tỉnh.

- Về số lượng Phó trưởng ban chuyên trách cấp tỉnh, cấp huyện: Đề nghị không giảm số lượng Phó Trưởng ban chuyên trách (nhất là đối với cấp tỉnh), căn cứ số lượng biên chế được giao Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định việc bố trí số lượng Phó trưởng ban chuyên trách. Điều này là phù hợp thực tiễn khi ủy viên của các Ban của Hội đồng nhân dân đều kiêm nhiệm; trường hợp giảm số lượng Phó Trưởng chuyên trách các Ban của Hội đồng nhân dân từ 02 xuống 01 người thì không đủ nhân lực duy trì hoạt động của Ban. Đối với những nơi có Ủy viên Ban Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách thì có thể bố trí 01 chức danh Trưởng ban hoặc Phó trưởng ban hoạt động kiêm nhiệm. Hoặc có thể quy định theo hướng khống chế số lượng lãnh đạo Ban Hội đồng nhân dân cấp tỉnh hoạt động chuyên trách (không quá 02 người) để vừa đảm bảo nhân lực vừa không phát sinh định biên nhiều.

- Cần bỏ quy định “trong trường hợp đã bố trí Trưởng ban Hội đồng nhân dân cấp huyện hoạt động chuyên trách thì Phó ban có thể hoạt động kiêm nhiệm” để giải quyết trường hợp phát sinh trong thực tế khi một số địa phương bố trí Trưởng ban chuyên trách thay vì Phó ban. Ngoài ra, cũng cần có quy định về tiêu chuẩn Ủy viên Ban Hội đồng nhân dân các cấp để tránh trường hợp vừa là    Ủy viên Ban Hội đồng nhân dân vừa là Ủy viên của Ủy ban nhân dân cùng cấp.

- Đề nghị bổ sung quy định về vị trí, mối quan hệ công tác, chế độ thông tin báo cáo giữa Hội đồng nhân dân các cấp, để tạo sự thống nhất giữa các cấp chính quyền trong quá trình hoạt động, điều hành.